როცა Facebook - ი შეცდომაზე მიგვითითებს

“როგორც კი ეს გავიგე, შემრცხვა ძალიან" - ამბობს ვენენო მენაბდე, რომელსაც Facebook-მა მანიპულაციური ფოტოს გაზიარებისთვის პოსტის გავრცელება შეუზღუდა. მას ვერც კი წარმოედგინა, რომ მის მიერ გამოქვეყნებული “დენვერის აეროპორტის” ფოტო სინამდვილეში ფილიპინელი მხატვრის ნამუშევარი აღმოჩნდებოდა




Facebook-ის ფაქტების გადამოწმების პროგრამა, ფაქტების გადამოწმების საერთაშორისო ქსელ Poynter-თან თანამშრომლობით, ჯერ კიდევ 2016 წელს შეიქმნა. იგი Facebook-ის დეზინფორმაციის წინააღმდეგ ბრძოლის სტრატეგიის ნაწილს წარმოადგენს და მიზნად ისახავს ვირუსულად გავრცელებული დეზინფორმაციის იდენტიფიცირებას, გადამოწმებას და გავრცელების შეჩერებას.


ყველასთვის მძიმე 2020 წელს კი ერთ-ერთი სასიხარულო ამბავი იყო ის, რომ სექტემბერში მითების დეტექტორი და FactCheck საქართველო გახდნენ Facebook-ის პარტნიორები.


ამ თანამშრომლობის ფარგლებში ისინი აქტიურად ჩაერთვებიან Facebook-ის მესამე პირის ვერიფიკაციის პროგრამაში, რომელიც შედგება რამდენიმე ძირითადი კომპონენტისგან:



  • ყალბი ინფორმაციის იდენტიფიცირება და გადამოწმება პარტნიორი ფაქტების გადამამოწმებელი ორგანიზაციების მიერ
  • დეზინფორმაციული პოსტის მარკირება და მომხმარებლების ინფორმირება ამ თემაზე.
  • Facebook-ის მიერ დეზინფორმაციის გავრცელების შემცირება (პოსტის Facebook-ის საინფორმაციო ველის ქვედა ნაწილში განთავსება)
  • გარკვეული დასჯადი მექანიზმების ამოქმედება იმ განმავრცელებების წინააღმდეგ რომლებიც პერიოდულად აქვეყნებენ დეზინფორმაციული შინაარსის მქონე პოსტებს.


ზოგიერთი მკითხველისთვის არაზუსტი, ყალბი ინფორმაციის გაზიარება შესაძლოა არ იყოს უცხო. აქედან გამომდინარე, როგორც რიგითი Facebook მომხმარებელი, დავინტერესდი ამ პროგრამის სპეციფიკით და იმით, თუ რა დამოკიდებულება აქვთ ადამიანებს მათ მიერ გამოქვეყნებული ინფორმაციის გადამოწმების მიმართ.

ერთ-ერთი ასეთი შემთხვევა იყო ვენენო მენაბდის გაზიარებული ფოტო, რომელიც გადაამოწმა მითების დეტექტორმა და Facebook-ზე მონიშნა როგორც მანიპულაცია. ფოტოს თანდართული ჰქონდა შემდეგი აღწერა: “ფრესკა დენვერის აეროპორტში. აეროპორტი ექსპლუატაციაში შევიდა 1995 წელს“. რეალურად, ვირუსულად გავრცელებული ფოტო იყო არა ფრესკა დენვერის აეროპორტში, არამედ ფილიპინელი მხატვრის ნამუშევარი და მიზნად ისახავდა კორონავირუსის შესახებ ცნობიერების ამაღლებას. მომხმარებელთა ნაწილმა კი, რომლებმაც ფოტო გააზიარეს ან მასზე დააკომენტარეს, ის ასოციაციურად კორონავირუსის წინასწარ დაგეგმვას დაუკავშირეს.

აღნიშნულ სურათზე წაშლილია თავდაპირველი აღწერა

ის ფაქტი, რომ ვენენო მებაბდემ ფოტოს აღწერა წაშალა Factcheck.org-ის სტატიის ბმულის კომენტარებში განთავსების შემდგომ, ვფიქრობ, განასხვავეებს მას ტიპიური დეზინფორმატორისგან. შესაბამისად, დავინტერესდი ამ კონკრეტული შემთხვევით და გადავწყვიტე გავსაუბრებოდი მას.

როგორც გაირკვა, მომხმარებელს Facebook-ის მიერ თვალსაჩინოდ მონიშნული პოსტი ადრეც შეხვედრია და მეტიც, წაუკითხავს თანდართული ფაქტების გადამამოწმებელი პლატფორმის მიერ დაწერილი მასალა. ქალბატონი ვენენოსთვის ნდობის ფაქტორს განაპირობებს უშუალოდ ინფორმაციის წყარო და კონკრეტული პიროვნება, რომელიც ამა თუ იმ ინფორმაციას აქვეყნებს. სწორედ ეს უკანასკნელი გახდა მის მიერ ზემოთ აღნიშნული ცრუ ინფორმაციის გამოქვეყნების მიზეზი. ვენენო მენაბდის თქმით, ფოტო ისეთმა კომპეტენტურმა პირმა გამოუგზავნა, “რომელსაც იგი თვალდახუჭული ენდობა”.
კითხვაზე: "რატომ არ შეცვალეთ აღწერა და რატომ დატოვეთ მარტო სურათი? - Facebook-ის მომხმარებელი ასახელებს რამდენიმე მიზეზს: დაბნეულობა, დროის ფაქტორი, და ასევე ის მოსაზრება, რომ მხოლოდ ფოტო, არასწორი აღწერილობის გარეშე, არ არის ყალბი.
მიღებული გამოცდილებიდან გამომდინარე Facebook-ის მომხმარებელი აღნიშნავს, რომ მომავალში აუცილებლად გადაამოწმებს ინფორმაციას გამოქვეყნებამდე განურჩევლად იმისა, თუ მისთვის რამდენად სანდო და კომპეტენტური ადამიანის მიერ იქნება გაზიარებული.

"თუ დაპოსტვას გადავწყვეტ, მანამდე აუცილებლად გადავამოწმებ" - ვენენო მენაბდე

აღსანიშნავია, რომ სოც. ქსელის მომხმარებელი მიზანშეწონილად მიიჩნევს Facebook-ის ვერიფიკაციის პროგრამის პოპულარიზებას საზოგადოებაში.


Metronome.ge და კონტექსტიდან ამოგლეჯილი ციტატა
არაზუსტ ინფორმაციას ონლაინ საინფორმაციო პლატფორმებშიც ვხვდებით
კიდევ ერთი შემთხვევა, რომელიც გადამოწმდა მითების დეტექტორის მიერ, ეხებოდა ონლაინ მედია-პლატფორმას “მეტრონომი”, რომელმაც გაავრცელა გუბაზ სანიკიძის კონტექსტიდან ამოგლეჯილი ციტატა.

ამ შემთხვევაშიც საყურადღებოა ის ფაქტი, რომ იმის შემდეგ რაც მითების დეტექტორმა გადაამოწმა მასალა, საინფორმაციო პლატფორმამ "მეტრონომი" გამოაქვეყნა ჩასწორებული სტატია გუბაზ სანიკის სრული ციტატით და მოიხადა ბოდიში აღნიშნულის გამო..


ამ თემასთან დაკავშირებით დავინტერესდი მეტრონომის რედაქტორის, გენო ჯოხიძის მოსაზრებით
იგი აღნიშნავს, რომ მსგავსი ინფორმაცია ნახეს რამდენიმე სხვადასხვა საინფორმაციო პლატფორმაზე, რის გამოც მედია აღმოჩნდა დეზინფორმაციის მსხვერპლი და დაუშვა შეცდომა, რომლისგან “დაზღვეული არავინ არ არის”. კითხვაზე შეიცვალა თუ არა მისი დამოკიდებულება იმ მედია პლატფორმების მიმართ, რომლებმაც გაავრცელეს არაზუსტი/არასწორი ინფორმაცია, ბატონმა გენომ განაცხადა, რომ იმ მედია საშუალებების მიმართ, რომლებიც რამდენჯერმე გადაამოწმა, გაუჩნდა უნდობლობის განცდა.
“ბევრჯერ რო დაუშვებ შეცდომას, გამოსწორებაზე ხო უნდა იფიქრო” - მეტრონომის რედაქტორი მითების დეტექტორის საქმიანობასა და Facebook-ის ვერიფიკაციის პროგრამას აფასებს, არასწორი ინფორმაციის გარცელების პრევენციის საშუალებად

ამ შემთხვევების საფუძველზე შეიძლება ითქვას, რომ Facebook-ის ფაქტების გადამოწმების პროგრამა არამარტო ამცირებს ყალბი ინფორმაციის გავრცელებას, არამედ ეხმარება სოციალური ქსელის მომხმარებელსა და მედიის წარმომადგენელს გახდნენ უფრო კრიტიკულები, გადაამოწმონ ინფორმაცია და შეამცირონ არასწორი/ყალბი ინფორმაციის საზოგადოებაში გავრცელების რისკი.

ავტორი: თამარ ჩხარტიშვილი

This site was made on Tilda — a website builder that helps to create a website without any code
Create a website